รู้จัก หน้ากากกันสารเคมี ใน 5 นาที ชนิด วัสดุ การเลือกใช้งาน

ในปัจจุบัน หลายคนอาจจะคุ้นเคยกับหน้ากากในชีวิตประจำวันกันอยู่แล้ว ไม่ว่าจะเป็นหน้ากากผ้า หน้ากากอนามัย หรือหน้ากาก N95 แต่รู้ไหมว่างานบางประเภท เช่น งานในโรงงาน พ่นสี ก่อสร้าง หรือแม้แต่การล้างห้องน้ำด้วยน้ำยากัดกร่อนแรงๆ กลับต้องการ หน้ากากกันสารเคมี ที่เฉพาะทางกว่านั้น เพราะแค่ปิดปากปิดจมูกธรรมดาอาจไม่เพียงพอในการป้องกันไอระเหยหรือสารพิษที่มองไม่เห็น แต่ส่งผลเสียต่อร่างกายได้จริง

ในบทความนี้ผมจะพาคุณไปทำความรู้จักกับ หน้ากากกันสารเคมี ในแบบที่อ่านเข้าใจง่าย ไม่ซับซ้อน ใช้เวลาแค่ 5 นาที ก็รู้ว่าแบบไหนเหมาะกับงานของคุณ! เพื่อไม่ให้เสียเวลาไปอ่านบทความนี้กันได้เลย

ชนิดของ หน้ากากกันสารเคมี

หน้ากากกันสารเคมี มีหลายแบบให้เลือกใช้งาน แล้วแต่สถานการณ์ และความรุนแรงของสารเคมีที่ต้องเผชิญ บางครั้งแค่หน้ากากผ้าอาจไม่พอ ต้องมีตัวช่วยที่จริงจังกว่านั้น มาดูกันว่าแต่ละประเภทแตกต่างกันยังไง และเหมาะกับงานแบบไหนบ้างครับ

หน้ากากแบบใช้แล้วทิ้ง (Disposable Respirators)

หน้ากากชนิดนี้เป็นแบบที่ใช้แล้วทิ้งตามชื่อเลยครับ คือออกแบบมาให้ใช้งานแค่ครั้งเดียวหรือในช่วงเวลาสั้น ๆ พอใช้งานเสร็จก็โยนทิ้งได้เลย ไม่ต้องล้างหรือดูแลให้วุ่นวาย เหมาะมากกับงานเบา ๆ เช่น ทำความสะอาดทั่วไป เจอกลิ่นสารเคมีอ่อน ๆ หรือใช้ในงานชั่วคราวที่ไม่ได้สัมผัสกับสารเคมีเข้มข้นโดยตรง บางรุ่นก็มีวาล์วระบายอากาศ ทำให้หายใจสะดวกขึ้น หรือมีแผ่นกรองคาร์บอนเล็ก ๆ สำหรับช่วยกรองกลิ่นด้วย อย่าง N95 รุ่นที่อัปเกรดมาเล็กน้อยก็พอใช้ได้ในบางสถานการณ์

• ข้อดี: ราคาสบายกระเป๋า น้ำหนักเบา ใส่ง่าย ไม่ต้องดูแลรักษา ใช้เสร็จก็ทิ้ง ไม่ต้องคิดเยอะ
• ข้อเสีย: ถ้าเจอกับสารเคมีแรง ๆ หรือทำงานในที่ที่มีไอระเหยเข้มข้น หน้ากากแบบนี้อาจเอาไม่อยู่ และต้องเปลี่ยนบ่อยถ้าใช้งานต่อเนื่อง

หน้ากากครึ่งหน้า (Half Face Respirators)

หน้ากากประเภทนี้ครอบจมูกและปาก คล้าย ๆ กับหน้ากากกันฝุ่นทั่วไป แต่ระดับการป้องกันเหนือชั้นกว่ามาก เพราะมันสามารถใส่แผ่นกรองหรือไส้กรองได้ตามชนิดของสารเคมีที่คุณเจอ เหมาะกับงานที่เริ่มมีความเข้มข้นของไอเคมีมากขึ้น อย่างเช่น งานพ่นสีที่มีกลิ่นฉุน งานล้างท่อ หรือใช้ในโรงงานที่มีไอระเหยปะปนในอากาศบ่อย ๆ

• ข้อดี: ป้องกันได้ดีกว่าแบบใช้แล้วทิ้งมาก แถมยังเปลี่ยนไส้กรองได้หลากหลายตามงานที่เจอ เช่น วันนี้เจอไอกรด พรุ่งนี้เจอสารตัวทำละลาย ก็แค่เปลี่ยนตลับกรอง ไม่ต้องซื้อใหม่ทั้งชิ้น
• ข้อเสีย: ต้องหมั่นดูแล ทำความสะอาดเป็นประจำ เพราะใช้งานซ้ำได้ และต้องใช้ร่วมกับแว่นนิรภัยถ้าทำงานที่มีความเสี่ยงโดนสารเคมีกระเด็นเข้าตา เพราะรุ่นนี้ไม่ได้ครอบคลุมดวงตานะครับ

หน้ากากเต็มหน้า (Full Face Respirators)

หน้ากากชนิดนี้ถือว่าเป็นตัวท็อปของวงการเลยก็ว่าได้ เพราะครอบคลุมทั้งใบหน้า ไม่ใช่แค่ป้องกันจมูกกับปากอย่างเดียว แต่ยังป้องกันดวงตาจากไอเคมีหรือของเหลวที่อาจกระเด็นได้อีกด้วย เรียกได้ว่าถ้าคุณต้องเข้าไปทำงานในห้องแลป พ่นสารเคมีแรง ๆ หรือเข้าไปในพื้นที่ที่มีไอระเหยหนาแน่นจนหายใจแล้วรู้สึกแสบจมูก แสบตา แบบนี้หน้ากากเต็มหน้าคือคำตอบครับ

• ข้อดี: ป้องกันได้รอบด้าน ทั้งหายใจและสายตา เพิ่มความมั่นใจเวลาลุยงานหนัก ๆ
• ข้อเสีย: ราคาสูงกว่ารุ่นอื่นนิดนึง แถมหนักและอึดอัดหน่อยตอนใส่ช่วงแรก ๆ แต่ถ้าเพื่อความปลอดภัยในงานที่เสี่ยง ก็ถือว่าคุ้มค่าครับ

หน้ากากชนิดมีถังอากาศ (Supplied Air Respirators / SCBA)

หน้ากากประเภทนี้ไม่ใช่แบบกรองอากาศจากภายนอกเหมือนรุ่นอื่นๆ นะครับ แต่มันจะใช้วิธีส่งอากาศสะอาดจากถังหรือจากแหล่งอากาศภายนอกเข้ามาโดยตรง เรียกได้ว่าเป็นตัวช่วยขั้นเทพสำหรับสถานการณ์ที่อันตรายสุด ๆ อย่างพื้นที่ที่ไม่มีออกซิเจนเลย หรือมีไอสารเคมีเข้มข้นที่หายใจเข้าไปทีเดียวอาจถึงกับวูบ เช่น งานดับเพลิง งานกู้ภัยในถังสารเคมี หรือพื้นที่ปิดที่มีสารพิษระเหยสูง

• ข้อดี: ให้ความปลอดภัยสูงสุด เหมาะกับงานที่เสี่ยงจริงจัง ไม่ต้องพึ่งการกรองจากอากาศรอบตัวที่อาจปนเปื้อน
• ข้อเสีย: ราคาค่อนข้างสูง ตัวอุปกรณ์ก็ใหญ่และใช้งานไม่ง่าย ต้องมีการฝึกฝนก่อนใช้งานจริง และไม่เหมาะสำหรับใช้ทั่วไปในชีวิตประจำวันครับ

วัสดุของ หน้ากากกันสารเคมี

หน้ากากกันสารเคมี แต่ละแบบเขาก็จะเลือกใช้วัสดุต่างกันไปครับ แล้วแต่ว่าจะเอาไว้ใช้กับงานหนักแค่ไหน ทนสารเคมีขนาดไหน หรือใส่แล้วรู้สึกสบายหน้ารึเปล่า บางวัสดุก็ทนทานสุดๆ แต่ใส่นานอาจอึดอัด บางวัสดุใส่สบายมากแต่กันสารเคมีได้น้อยหน่อย เลยต้องเลือกให้ตรงกับลักษณะงานของเราจริงๆ จะได้ทั้งปลอดภัยเวลาใช้งานนั่นเอง

วัสดุของตัว หน้ากากกันสารเคมี

• ซิลิโคน (Silicone) ทนต่อสารเคมีสูง ไม่แพ้ง่าย ยืดหยุ่นดี ใส่สบาย ใช้ในหน้ากากระดับสูง
• เทอร์โมพลาสติก (Thermoplastic Elastomer) น้ำหนักเบา ราคาถูก แต่ทนสารเคมีได้น้อยกว่าซิลิโคน
• พลาสติก ABS หรือโพลีคาร์บอเนต ใช้ในโครงหน้ากากหรือเลนส์ของหน้ากากเต็มหน้า ทนแรงกระแทกดี

วัสดุของไส้กรอง (Cartridge / Filter)

• Activated Carbon กรองไอระเหยอินทรีย์ เช่น ทินเนอร์ สารตัวทำละลาย สี
• HEPA / P100 Filter สำหรับฝุ่นละเอียด เขม่าควัน และสารอนุภาคขนาดเล็ก
• ไส้กรองเฉพาะทาง (เช่น ABEK1, AX): สำหรับก๊าซชนิดพิเศษ เช่น กรด เบส แอมโมเนีย หรือก๊าซอินทรีย์

วิธีเลือก หน้ากากกันสารเคมี ให้เหมาะกับการใช้งาน

เวลาเลือก หน้ากากกันสารเคมี อย่ามองแค่เรื่องราคาถูก หรือแบรนด์ดังๆอย่างเดียว สิ่งสำคัญจริง ๆ คือความเหมาะสมกับงานที่เราจะใช้ บางคนใส่หน้ากากดีๆ แต่เลือกผิดประเภท ก็เหมือนใส่ไว้เฉยๆ ไม่ได้ช่วยอะไรเลย เพราะงั้นก่อนซื้อ ลองถามตัวเองก่อนว่าจะเจอกับสารเคมีแบบไหน? เข้มข้นมากน้อยแค่ไหน แล้วค่อยเลือกให้ตรงกับความเสี่ยง แบบนี้ปลอดภัยและคุ้มค่ากว่าแน่นอน

วิเคราะห์ประเภทของสารเคมีที่ต้องรับมือ

• เป็นก๊าซ/ไอระเหย หรือเป็นอนุภาค (ฝุ่น, ควัน)?
• มีความเข้มข้นมากน้อยแค่ไหน?
• เป็นสารอันตรายเฉียบพลันหรือสะสมระยะยาว?

เลือกชนิด หน้ากากกันสารเคมี ให้เหมาะกับงาน

• งานพ่นสีทั่วไป: ควรใช้หน้ากากครึ่งหน้า + ไส้กรองไอระเหยอินทรีย์
• งานในห้องแล็บหรือพ่นสารเคมีแรง: ควรใช้หน้ากากเต็มหน้า
• พื้นที่ปิดหรืออับอากาศ: ควรใช้แบบมีถังอากาศ (SCBA)

ความพอดีกับใบหน้า (Fit Test)

การเลือก หน้ากากกันสารเคมี ต้องทดลองสวมจริงเพื่อเช็กความแนบสนิทกับใบหน้า เพราะหากรั่วแม้เพียงเล็กน้อยจะลดประสิทธิภาพการป้องกันทันที

ระยะเวลาการใช้งาน

• หากต้องใส่นานหลายชั่วโมง ควรเลือกวัสดุซิลิโคนที่นุ่ม สวมสบาย ไม่กดหน้า
• หน้ากากบางรุ่นมีวาล์วระบายอากาศ เพื่อลดความร้อนสะสมขณะใช้งานนาน

การบำรุงรักษาและข้อควรระวัง

วิธีดูแล หน้ากากกันสารเคมี

• ถอดไส้กรองออกก่อนทำความสะอาด
• ใช้น้ำสบู่อ่อนล้างตัวหน้ากาก หลีกเลี่ยงสารทำความสะอาดแรงๆ
• ตากให้แห้งสนิทก่อนเก็บ
• ไม่วางหน้ากากตากแดดจัดหรือน้ำมัน สารเคมีอื่นๆ

อายุของไส้กรอง

• ใช้งานต่อเนื่องได้ประมาณ 1 เดือน หรือสังเกตจากกลิ่นเริ่มเล็ดลอดเข้ามา
• บางรุ่นมีแถบสีหรือสัญญาณบอกสถานะการเสื่อมของไส้กรอง

คำเตือนสำคัญ

• อย่าใช้หน้ากากกันฝุ่น (N95) แทนหน้ากากกันสารเคมี
• หน้ากากไม่สามารถป้องกันอันตรายจากการสัมผัสทางผิวหนังหรือดวงตา ต้องใช้แว่นหรือหน้ากากร่วมด้วย
• ไม่ควรใช้หน้ากากแบบใช้แล้วทิ้งกับงานสารเคมีเข้มข้น

---